|
ქართველოლოგი ”ქართველოლოგი” ორენოვანი (ქართული და ინგლისური), რეცენზირებადი, პროფესიული და აკადემიური ჟურნალია. მოიცავს ქართველოლოგიური მეცნიერების ყველა სფეროს. ქართველოლოგიის დარგში მეცნიერული სიახლეების დანერგვასთან ერთად მიზნად ისახავს ქართველ მკვლევართა ნერკვევების პოპულარიზაციას საერთაშორისო დონეზე და საზღვარგარეთული ქართველოლოგიური მეცნიერების გავრცელებას ქართულ სამეცნიერო წრეებში. ჟურნალი ”ქართველოლოგი” წელიწადში ორჯერ გამოდის როგორც ბეჭდური, ასევე ელექტრონული სახით. 1993-2009 წლებში იგი მხოლოდ ბეჭდურად გამოდიოდა (NN 1-15). გამომცემელია ”ქართველოლოგიური სკოლის ცენტრი” (თსუ), ფინანსური მხარდამჭერი - ”ქართველოლოგიური სკოლის ფონდი.” 2011-2013 წლებში ჟურნალი ფინანსდება შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის გრანტით. 
|
ქცევის გრამატიკული კატეგორია ქართულში და ''საუღლებელი პრეფიქსები'' შუმერულში: შეპირისპირებითი ანალიზი
ნაშრომის მიზანია, ერთმანეთს შეუდაროს და შეუპრისპიროს ქართული ენის ქცევის გრამატიკული კატეგორია და შუმერულ ენაში ე. წ. „საუღლებელი პრეფიქსებით“ გამოხატული გრამატიკული მნიშვნელობები როგორც მორფოლოგიური, ასევე სინტაქსური და სემანტიკური თვალსაზრისით. თეორიული ანალიზი და აღწერა დაფუძნებულია როგორც ფუნქციონალისტური მიმდინარეობების – დამოკიდებულებათა გრამატიკა, როლურ-რეფერენციული გრამატიკა, ფუნქციური ტიპოლოგია და ენათმეცნიერების საბაზისო თეორია, ასევე არატრანსფომრაციული გენერატივისტული მიმდინარეობების ძირითად დებულებებზე, მაგრამ დასკვნა და შედეგების განზოგადება ძირითადად გამიზნულია ფუნქციური ტიპოლოგიისათვის. ზოგიერთი ზემოდასახეულებული თეორიისათვის აუცილებელია ტრადიციული სინტაქსური ფუნქციების (ქვემდებარის, პირდაპირი და ირიბი დამატებების და ა. შ.) გამორკვევა არა მარტო მორფოლოგიური მარკირების მიხედვით (პირის, რიცხვისა და სქესის/კლასის გამომხატველი მაჩვენებლები ზმნაში, ბრუნვის მაჩვენებელი სახელურ ფრაზაში და ა. შ.), არამედ სინტაქსური ქცევითი მახასიათებლებით (code and behavioural properties), მაგრამ სტატიის მიზნიდან გამომდინარე, შესაძლებელია თავი ავარიდოთ სინტაქსური ფუნქციების გამორკვევას და შუმეროლოგიური ტრადიციის გათვალისწინებთი დადგენილად მივიჩნიოთ სემანტიკური როლებისა და სინტაქსური ფუნქციების შესატყვისობა პროტოტიპურ შემთხვევებში. ორვალენტიანი გარდამავალი ზმნა (მაგ., „კლავს“) აგენსსა და პაციენსს სინტაქსურად გამოხატავს, შესაბამისად, ქვემდებარისა და პირდაპირი დამატების საშუალებით, სამვალენტიანი გარდამავალი ზმნა (მაგ., „მიცემა“) – აგენსს, თემასა და რეციპიენტს, შესაბამისად, ქვემდებარის, პირდაპირი დამატებისა და ირიბი დამატების სახით, ერთვალენტიანი გარდაუვალი ზმნა (მაგ., „სვლა“) მასთან დაკავშირებულ ერთადერთ სემანტიკურ როლს გამოხატავს ქვემდებარის სახით. მიუხედავად ამისა, შესაბამის ადგილებში წარმოვადგენთ თან მივუთითებთ როგორც თანამედროვე, ასევე ტრადიციულ შუმეროლოგიურ და ქართველოლოგიურ გრამატიკულ ლიტერატურას. საკვანძო სიტყვები:ქართული ენა, შუმერული ენა, ვნებითი გვარი, საშუალი გვარი, აპლიკატივი, ლოკატივი, რეფლექსივი, სინტაქსური ფუნქციები კატეგორია: კვლევები ავტორები: ზურაბ ბარათაშვილი „გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრების“ ახალი რუსული თარგმანი
გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრების რუსული თარგმანი ქართული ტექსტის პირველ გამოცემასაც ახლდა და ის თხზულების პირველმა გამომცემელმა შეასრულა. წინამდებარე სტატია ამ ორი თარგმანის ერთგვარი შეპირისპირების მცდელობაა იმის წარმოსაჩენად, თუ რამდენად განსხვავებული შეიძლება იყოს თარგმანის პროცესისთვის არჩეული მეთოდი; მოთხოვნები, რომლებსაც მთარგმნელი საკუთარ ნაშრომს უყენებს; ან რა არის თითოეული თარგმანის სპეციფიკა და როგორია თითოეულის მიმართება დედანთან.
საკვანძო სიტყვები:ქართული ჰაგიოგრაფია, ქართული ლიტერატურა თარგმანებში, იოსებ ზეთეიშვილი კატეგორია: კვლევები ავტორები: სოფიო გულიაშვილი მაცხვარიშის მთავარანგელოზთა ეკლესიის მოხატულობის საზრისი
საკვანძო სიტყვები:ზემო სვანეთი, ეკლესია, ფრესკული მხატვრობა, იკონოგრაფია, თეოლოგიური საზრისი კატეგორია: კვლევები ავტორები: ქეთევან გონგაძე სახარებისეული „მკალისა“ და „ველური თაფლის“ განმარტებისათვის (ან: მკალი, რომელი არს დანაკისკუდი, თაფლი ველური - მელაღრია)
სტატიაში განხილულია სახარებისეული სიტყვების „მკალი“ და „თაფლი ველურის“ მნიშვნელობა, რითაც იკვებებოდა იოვანე ნათლისმცემელი, რადგან ამ სიტყვების სხვადასხვა განმარტებაა წმ. მამების ნაწერებში. სულხან- საბა ორბელიანიც თავისი ლექსიკონის ერთ-ერთ რედაქციაში წერდა, რომ მკალი იყო „მწუერვალი მდელოთა“, მაგრამ შემდეგ შეცვალა ეს განმარტება: „ნათლისცემელი რომელ მკალსა ჭამდა, რომელიმე იტყვიან, მწვერვალთა მდელოთასა ჭამდაო, მაგრამ ტყუილია, მართალი მკალი იყო (იგულისხმება კალია-მწერი, მ. ბ.), რომელსაც არაბნი დღესაც ჭამენ.“ „თაფლი ველური“ კი ასე აქვს განმარტებული: „ესე არს ხე, რომელსა ლათინურად ჰქვიან ერიკა, ურთხლსა ჰგავს. მისის ხილისა და ხისაგან თაფლივით ჩამოეწვეთების, ვიეთნი მანანადაც უხმობენ. იგი არს თაფლი ველური“. სახარებაშიც იოვანე ნათლისმცემელზე ამბობს იესო, რომ „არც ჭამდა და არც სვამდა“, ჩვენ ვიზიარებთ მოსაზრებას, რომ წინამორბედის საკვები იყო მცენარეული და მოგვყავს (ადრეული საუკუნეებიდან მოყოლებული) ბერძენ ავტორთა და ქართველ მთარგმნელთა განმარტებანი „მკალსა და ველურ თაფლზე“, ასევე თანამედროვე მეცნიერთა და მკვლევართა მოსაზრებები, რომელთაგან ზოგი მცენარეულ საკვებად აღიქვამს „მკალს და ველურ თაფლს“, ზოგი კი ამტკიცებს, რომ ნათლისმცემელი კალიით (მწერი) და ველური ფუტკრების თაფლით იკვებებოდა. საკვანძო სიტყვები:იოანე ნათლისმცემელი, მელაგრია, მკალი, კალია, დანაკისკუდი, თაფლი ველური//თაფლი ველისა// თაფლი მდელოჲსა, ფინიკი კატეგორია: კვლევები ავტორები: მაია ბარნაველი
რომანტიკოსების გეოპოეტური სტრატეგიები ილია ჭავჭავაძის შემოქმედებაში
სტატიაში მსჯელობაა ილია ჭავჭავაძის „მგზავრის წერილების“ გეოპოეტურ სტრატეგიაზე. თხზულებაში ილია ქართველი რომანტიკოსის გრიგოლ ორბელიანის პოემებს ციტირებს. არსებული კვლევების თანახმად, ქართულ რომანტიკულ ლიტერატურაში სამი სტრატეგია შეინიშნება, რომლებშიც რუსეთის კოლონიალიზმისადმი განსხვავებული დამოკიდებულება ჩანს. ამ სტრატეგიების გათვალისწინებით იმის თქმა შეგვიძლია, რომ მწერალი ასეთ განსხვავებებს ამჩნევს და თავისი გეოპოეტიკური შეხედულების გამოხატვისთვის იყენებს: „საღამო გამოსალმებისა“ ირონიულადაა მოხმობილი, რადგანაც ლექსი ეკუთვნის სტრატეგიების პირველ ტიპს, რომელიც ჩრდილოეთ კავკასიაში მიმდინარე რუსეთის კოლონიალიზაციის პროცესში ქართველი რომანტიკოსების მონაწილეობას გულისხმობს; მეორე მხრივ, იგი ორბელიანის „სადღეგრძელოს“ ირონიული განზრახვის გარეშე ციტირებს, რადგან პოემა საქართველოს ისტორიის ხოტბას წარმოადგენს. მაშასადამე, შეიძლება ითქვას, რომ ილია რომანტიკოსების ეროვნულ თვითშეგნებას სტრატეგიულად გარდაქმნის და თავისი ნაწარმოებისა და მოღვაწეობის წყაროდ იყენებს.
საკვანძო სიტყვები:ილია ჭავჭავაძე, გეოპოეტური სტრა¬ტე¬გიები, ქართული რომანტიზმი კატეგორია: კვლევები ავტორები: ჰაიატე სოტომე რომანოზ მელოდოსი და ბიზანტიური ჰიმნოგრაფიის ერთ-ერთი უძველესი ნიმუში
ძველი ქართული წყაროების მოწმობით, ამ საგალობლის ავტორია ბიზანტიური ჰიმნოგრაფიის მამამთავარი ̶ რომანოზ მელოდოსი.
საკვანძო სიტყვები:რომანოზ მელოდოსი, კონტაკიონი „დაკარგული სამოთხე“, ქართული ჰიმნოგრაფია კატეგორია: კვლევები ავტორები: ლელა ხაჩიძე |
კატეგორიები ჟურნალის არქივი
|
1999
წინამდებარე სტატიაში განხილულია ზემო სვანეთის ლატალის მაცხვარიშის მთავარანგელოზთა ეკლესიის ფრესკული მხატვრობა და მისი იდეურ-თეოლოგიური საზრისი. ამ მოხატულობაში საუფლო ციკლის მომცველ სცენათა იკონოგრაფია, მათი კომპოზიციური სტრუქტურა, შესამჩნევად გართულებულია. ეს სიუჟეტები არ არის განლაგებული ისტორიული ან ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით. აქ ოსტატი მიმართავს განსხვავებულ იკონოგრაფიულ სქემებს. აღდგომისა და მსხვერპლის იდეები, რომლებიც საკურთხევლისა და დასავლეთი კედლის დეკორშია წარმოჩენილი, ეკლესიის გრძივ კედლებზე ვითარდება. სხვადასხვა რეგისტრში განთავსებული სცენები იდეურად ერთმანეთს ეხმიანება და კამარაში ქრისტეს დიდების ხატად იქცევა. განსაზღვრული მონაკვეთები წარმოგვიდგენს თეოლოგიური იდეით გაერთიანებულ, აზრობრივად ერთმანეთთან დაკავშირებულ სცენებს, რითაც ცხადად იკვეთება შინაარსობრივად განსხვავებულ სცენებში დატეული ღრმა თეოლოგიური იდეები: წინასწარუწყება, გამოცხადება, მსხვერპლი, აღდგომა და ხსნა. ხდება იდეური მახვილების გადანაწილება კედელ-კამარაზე. უფლის განკაცების წინასწარუწყება, განკაცება, მისი ამქვეყნიური მეუფება, დიდება (“ხარება,” “შობა”), მაცხოვრის ღვთაებრივი ბუნების გამოჩინება (“მირქმა,” “ფერისცვალება,” “ლაზარეს აღდგინება,” “სულიწმინდის მოფენა,” “ღვთისმშობლის მიძინება”), მისი მსხვერპლი (“ჯვარცმა”), აღდგომა – დიდებით მოსვლა, “ჯოჯოხეთით წარმოტყვევნა,” “ძველი დღეთა” - მოხატულობის მთელი ანსამბლი სულის ხსნისთვის მეოხებას და აღდგომის იდეას უკავშირდება.
ნაშრომში განხილულია ძველი ქართული თარგმანი მცირე ფორმის საგალობლისა ̶ „ადამის გოდება“ („დაკარგული სამოთხე“), რომელიც მიჩნეულია ბიზანტიური ჰიმნოგრაფიის ერთ-ერთ უძველეს ნიმუშად. ბიზანტინოლოგიაში გავრცელებული აზრით, ეს საგალობელი რომანოზ მელოდოსის მოღვაწეობის წინა პერიოდისეულადაა მიჩნეული.